Vị Trí Lịch Sử Của Một Chuyến Công Du

Vị Trí Lịch Sử Của Một Chuyến Công Du

Đào Như

Vị trí lịch sử của một một chuyến công du hòa đàm-chuyến công du hòa đàm ở đây mà chúng tôi muốn nói là chuyến đi Hà nội của Bộ Trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ, Leon Panetta, bắt đầu vào hôm chủ nhật 3-6-2012 và kết thúc vào thứ ba 5-6-12. Đây là chuyến công du cực kỳ quan trọng đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử quan hệ Việt-Mỹ. Vị trí lịch sử đặc biệt của chuyến công du này được bộc lô ngay từ phút ban đầu: Sau khi rời khỏi Diễn đàn Đối Thoại An Ninh Khu Vực Shangri-La XI-Singapore-hôm chủ nhật 3/6, chuyên cơ chở Leon Panetta, BTQP-HK, và phái đoàn tùy tùng, đã hạ cánh xuống phi cảng Cam Ranh và ông Panetta dừng lại đây “thăm” cảng này trong 4 tiếng đồng hồ. Cuộc viếng thăm bất ngờ này làm ngạc nhiên thế giới, nhất là không thể tránh khỏi sự nghi ngờ bàn tán của các giới lãnh đạo Bắc Kinh.

Kể từ sau 1975, Leon Panetta là BTQP-HK đầu tiên đến thăm cảng Cam Ranh, một cảng chiến lược của VN mà quân đội HK đã từng sử dụng suốt trong thời kỳ Chiến Tranh VN. Ông Panetta đến thăm tàu USNS-Richard E.Byrd, một tàu vận tải của Mỹ đang nằm ụ ở đây để công nhân VN bảo trì sửa chữa.

Đứng trưóc thủy thủ đoàn của tàu USNS-Richard E.Byrd, BTQP-HK, ông Leon Panetta phát biểu: “… Đây là chuyến đi lịch sử…Với sự hiện diện của tàu USNS-Richard E.Byrd đang có mặt ở đây và được công nhân VN bảo dưỡng là chỉ dẫn to lớn cho thấy chúng ta tiến xa tới đâu… Chính phủ (Mỹ) đang tìm kiếm xây dựng mối quan hệ với VN mạnh mẽ hơn, tốt đẹp hơn…”. Và tại đây, ông ông nói với phái đoàn báo chí tháp tùng ông: “HK mong muốn được tiếp cận cảng Cam Ranh nhiều hơn nữa. Và ông hy vọng HK sẽ thảo luận với đối tác VN để có thể “sử dụng” các hải cảng như cảng Cam Ranh khi chúng ta chuyển các tàu chiến của chúng ta ở bờ biển phía tây (California,Washington) đến đồn trú ở khu vực này của Thái Bình Dương. Và cũng tại đây, Bộ trưởng Quốc Phòng HK cũng khẳng định: “việc các tàu chiến hoa kỳ được tiếp cận thường xuyên hơn trong tương lai các cảng như cảng Cam Ranh là thành phần chính yếu trong mối quan hệ với VN”. Và ông Panetta lạc quan đi đến kết luận:”Chúng ta nhìn thấy triển vọng to lớn trong tương lai…”

Ông Leon Panetta, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ, hôm 3 tháng 6 đã đến viếng căn cứ Cam Ranh. Đây là chuyến thăm viếng căn cứ Cam Ranh đầu tiên của một bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ kể từ khi Hoa Kỳ rút quân ra khỏi căn cứ sau Hiệp Định Paris 1973. Người đứng góc trái là sĩ quan Hải quan Mỹ gốc Việt tên Hồ Ngọc Ánh.

Sau khi ghé “thăm” cảng Cam Ranh, Leon Panetta cùng phái đoàn bay đi Hà nội. Ông sẽ hội đàm với BTQP-VN, Đại Tướng Phùng Quang Thanh. Sau đó BTQP-HK sẽ hội kiến Thủ tướng VN, ông Nguyễn Tấn Dũng.

Những điều phát biểu của ông Panetta tại Cam Ranh đã khiến cho các giới chức ViệtNam phải vất vả tìm cách giải thích với thế giới bên ngoài, nhất là với các giới lãnh đạo BắcKinh rằng: Các hoạt động thân thiện Việt-Mỹ hôm nay không nhầm đối phó hay chế ngự một nước nào khác. Thượng Tướng Nguyễn Chí Vịnh, Thứ Trưởng Quốc phòng VN, đã phải linh hoạt giải thích trong cuộc phóng vấn của BBC-London, hôm 3/6: “…Đây là loạt hoạt động kinh tế bình thường-Cảng Ba ngòi (Cam Ranh ) đã đón tàu của Mỹ vào sửa chữa và cũng sẽ đón tàu Trung Quốc, Nhật, Nga…nếu có nhu cầu trên cơ sở hợp đồng kinh tế…'

Hôm chủ nhật 3/6 trong một bài xã luận, Tân Hoa Xã đã bày tỏ sự tức bực về sự thay đổi chiến lược của Mỹ về phía Thái Bình Dương mà TQ cho rằng Mỹ đang cố gắng kiềm chế bao vây TQ. Trong khi đó Thông Tấn Xã VN nhẹ nhàng lướt qua với mẩu tin: “HK đang cố gắng nâng cấp quan hệ quốc phòng Mỹ-Việt lên tầm cao hơn”

Nhưng dù sao, không ai chối cãi được: Qua những điều phát biểu trên của Leon Panetta, rõ ràng là Chính phủ HK chủ động ràng buộc VN chặt chẽ hơn nữa trong quan hệ quốc phòng với HK trong chiến lược định hướng về Thái Bình Dương của Mỹ. Tất cả báo chí thế giới nhất là báo chí Anh và Mỹ đều đề cao ý nghĩa của chuyến viếng thăm cảng Cam Ranh bất ngờ và có dụng ý của Bộ trưởng Leon Panetta. Báo Washington Post nhận định: “VN đem lại một cơ hội trọng yếu “cho chính phủ Obama trong chiến lược định hướng lại chính sách ngoại giao và quân sự về phía châu Á-TháiBình Dương.

Bây giờ chúng ta thử tìm hiểu quá khứ Quan hệ Quốc phòng Việt-Mỹ trong suốt gần một thập niên qua. Qua thực tế lịch sử, quan hệ Quốc Phòng giữa VN và HK được tiến hành trao đổi, thể hiện dưới nhiều hình thức hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp qua các buổi họp thượng đỉnh:

-Diễn Đàn Đối Thoại An Ninh Khu Vực Shangri-La từ năm 2002.
-Năm 2003 BTQP Trần Văn Trà đại diện VN đến họp phiên họp đầu tiên tại Hoa Thạnh Đốn
- Vào năm 2003, song song với 3 cuộc họp vừa kể trên, VN và HK đồng ý Trao Đổi Viếng Thăm Cấp Bộ Trưởng Quốc Phòng cứ 3 năm họp một lần:
- Đối Thoại Chiến Lược Quốc Phòng Việt-Mỹ từ năm 2004
- Năm 2006 BTQP Donald Rumsfeld đại diên HK đến họp tại Hà Nội
- Năm 2009 BTQP Phùng Quang Thanh đại diện VN đến họp tại Hoa Thạnh Đốn
- Từ năm  đỉnh các bộ trưởng Quốc Phòng ASEAN mở rộng ADMM+.
- Năm 2012 BTQP Leon Panetta, đại diện HK đến họp tại Hà Nội trong tình hình căng thẳng tại Biển Đông, dưới ảnh hưởng của chủ thuyết chuyển hướng quyền lực Mỹ về Châu Á Tây Thái Bình Dương đã biến chuyến tham dự buổi họp lần này của ông Leon Panetta tại Hà nội có một vai trò lịch sử vô cùng quan trọng.

Tuy nhiên những buổi họp hàng năm Đối Thoại Chiến Lược Quốc Phòng Việt-Mỹ được xem là quan trọng hơn cả, được tổ chức lần đầu tiên vào năm 2004 tại Hoa Thạnh Đốn. Năm 2008 được nâng lên cấp Đối Thoại Chính Trị An Ninh Quốc Phòng với sự tham gia các quan chức cao cấp trong lãnh vực Ngoại giao và Quốc phòng của hai nước. Năm 2010 Đối Thoại Chiến Luợc Quốc Phòng Việt-Mỹ lại được nâng cấp lên cao hơn một lần nữa: Đối Thoại Về Chính Sách Quốc Phòng, lần đầu tiên được tổ chức tại Hà nội giữa các sỹ quan cao cấp của BQP- VN và BQP-HK ở cấp Thứ trưởng Quốc phòng.

Như chúng ta thấy, HK rất nhiệt tình tiến hành những buổi họp thường niên Đối Thoại Chiến Lược Quốc Phòng và nâng cấp những buổi họp này 2 lần trong quá khứ. Sở dĩ như thế là vì những buổi họp thường niên Đối Thoại Chiến Lược Quốc Phòng là một phần nằm trong chính sách của HK muốn thể chế hóa hợp tác quan hệ quốc phòng giữa VN và HK. Ví dụ: HK muốn VN chấp nhận thực hiện các sửa chữa nhỏ đối với các tàu phi tác chiến của hải quân Mỹ. Trong thực tế, thể hiện ý muốn của Mỹ, các sửa chữa thuộc dạng này đã được chính phủ VN cho tiến hành trong khu vực dân sự tại cảng Cam Ranh trong những năm vừa qua. Tàu vận tải USNS-Richard E. Byrd của Mỹ đả 5 lần cặp bến Cam Ranh để bảo trì và sửa chữa. Các cấp truyền thông VN, 3 ngày trước khi ông Panetta đến Hànội, đồng nhất đưa tin: Bộ Tư Lệnh Hải Quân VN vừa khởi công xây dựng nhà máy X52, nhà máy sửa chữa tàu biển lớn nhất của HQVN từ trước đến nay. Nhà máy X52 có nhiệm vụ sửa chữa bảo đảm kỹ thuật cho các tàu chiến của HQVN, tàu thuyền quân sự hoạt động trong vùng biển Trường sa, những giàn khoan, gần vùng biển Khánh hòa, Nhatrang, ngoài khơi VN. Nhà máy X52 đặc biệt còn có nhiệm vụ sửa chữa tàu thuyền quân sự và dân sự của nước ngoài. VN đã từng tuyên bố cho phép hải quân nước ngoài vào sử dụng dịch vụ sửa chữa tàu ở cảng Cam Ranh. Năm 2010, Thủ tướng VN, ông Nguyễn Tấn Dũng, nói: “VN sẵn sàng cung cấp dịch vụ sủa chữa cho tàu hải quân nước ngoài kể cả tàu ngầm”.

Mục đích chuyến viếng thăm Hà nội lần này của Bộ trưởng Leon Panetta rõ ràng như chúng ta thấy ở trên là thúc đẩy VN nên linh hoạt hơn khi áp dụng thỏa thuận này, bằng cách chấp nhận tàu chiến HK “được quyền sử dụng” các cảng như cảng Cam Ranh một khi chính phủ HK chuyển các tàu chiến của họ ở bờ biển phía Tây (California, Washington) đến đồn trú ở khu vực này, Thái Bình Dương.

Để siết chặt thể chế hóa mối quan hệ quốc phòng VN-HK như trên, tại buổi họp lần thứ 2 Đối Thoại Chính Sách Quốc Phòng Việt-Mỹ vào tháng 9/2011 (Cũng là lần thứ 8 của buổi họp Đối Thoại Chiến Lược Quốc Phòng Việt-Mỹ), HK và VN đã ký Biên Bản Ghi Nhớ chính thức lần đầu tiên-MOU- (Memorendum Of Understanding) về hợp tác quốc phòng gồm 5 lĩnh vực:

1 - Thiết lâp đối thoại cấp cao đều đặn giữa 2 Bộ Quốc Phòng VN và HK

2 - An ninh hàng hải

3 - Tìm kiếm cứu trợ

4 - Nghiên cứu và trao đổi kinh nghiệm về hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ

5 - Trợ giúp nhân đạo và cứu trợ thảm họa thiên tai

Được biết thành quả đầu tiên của cả hai phía VN-HK vừa đạt được tại Hànội hôm 4/6 thuôc diện MIA: ông Leon Panetta đã thuyết phục được chính phủ Hànội cho phép chánh phủ HK mở rông thêm 3 khu vực tìm kiếm thi hài các chiến binh Mỹ bị mất tích trong cuộc chiến VN. Đây là vấn đề rất nhạy cảm về nhân đạo, đánh động đến trái tim của nước Mỹ, lương tri của Việt Nam….

Trong quan hệ Quốc phòng Mỹ-Việt hiện tại, xem chừng Chính phủ Obama đang nắm phần chủ động, áp đảo VN cố siết chặt thể chế hóa hợp tác Quốc phòng Mỹ-Việt. Tại Hà nội, hôm 4/6 ông Panetta có nhắc lại 5 lãnh vực đã được hai phe cam kết trong bản ghi nhớ tại buổi họp hồi tháng 9/2011 và thúc đẩy hai bên để đạt được những bước tiến mới.

Trong quá khứ mối quan hệ Việt-Mỹ là mối quan hệ lành mạnh, bình đẳng ngang tầm: Chính phủ HK đã chọn VN như là một đối tác tích cực hỗ trợ chiến luợc Châu Á Thái Bình Dương của Mỹ. Để tương xứng, VN đã chọn HK như một đối tác đáng tin cậy giúp VN đấu tranh với Trung Cộng hữu hiệu hơn trong tranh chấp Biển Đông. Cả hai phía VN và HK không có lý do gì mà đánh mất mối tương quan bình đẳng giữa hai quốc gia Việt Mỹ.

Hà nội hôm 4/6 Bộ Quốc Phòng VN đã trải thảm đỏ đón tiếp BTQP-HK, ông Leon Panetta. Trong buổi họp Đại tướng Phùng Quang Thanh, BTQP-VN ngỏ lời với ông Panetta: “Vì mục đích bình thường hóa quan hệ giữa hai nước và vì lợi ích chung cho cả hai nước, chúng tôi mong muốn chính phủ HK sớm dỡ bỏ lệnh cấm vận bán vũ khí cho VN…Một khi lệnh cấm vận bán vũ khí cho VN được dỡ bỏ, VN sẽ có nhu cầu mua một số trang bị vũ khí. Trước hết là để sửa chữa, bảo trì và tân trang một số vũ khí chúng tôi thu được trong chiến tranh..”

Không bình luận về việc chính phủ Mỹ dỡ bỏ cấm vận bán vũ khí, ông Leon Panetta nói: “Sự trợ giúp bổ sung phụ thuộc phần nào tiến bộ nhân quyền và các cải cách khác ở VN…”. Khi phát biểu như trên, chúng ta tin rằng BTQP-HK, ông Panetta vẫn còn nhớ nằm lòng câu nói sâu sắc của Thượng Tuớng Nguyễn Chí Vịnh, Thứ Trưởng Quốc phòng VN, tại diễn đàn Shangri-La XI: “việc bỏ cấm vân vũ khí cho VN mang tính biểu tượng là chủ yếu, vì không thể có quan hệ lành mạnh bình đẳng giữa hai nước mà nước này lại cấm vận nước kia”. Cũng trong buổi họp ấy, để bác bỏ ý tưởng rằng VN đang hợp tác với HK bao vây ngăn cản Trung Cộng, Đại tướng Phùng Quan Thanh nói:”Chúng tôi quan hệ tốt với các nước láng giềng trong khu vực, các nước lớn trong đó có HK và Trung Cộng là quan hệ ổn định hợp tác lâu dài và toàn diện.”.

Theo tường thuật của Marianne Brown-VOA-trong buổi tiếp xúc với ông Panetta tại Hànội hôm 4/6, Thủ tướng VN, ông Nguyễn tấn Dũng kêu gọi HK cần sớm dỡ bỏ cấm vân bán vũ khí cho VN và đóng góp tích cực hơn nữa trong việc giải quyết hậu quả chiến tranh để tăng cường nổ lực xây dựng niềm tin và nâng tầm hợp tác giữa hai nước…VN luôn luôn xem HK như một đối tác hàng đầu có ý nghĩa rất quan trọng và muốn HK đóng góp tích cực cho việc duy trì hòa bình và an ninh khu vực trong tư cách là một cường quốc Châu Á Thái Bình Dương.

Theo Tân Hoa Xã-THX- cho biết, sau những lần tiếp xúc với các lãnh đạo VN tại Hànội, BTQP-HK ông Panette rất coi trọng quan hệ quốc phòng với VN trong chính sách tổng thể về Châu Á-Thái Bình Dương. Và ông mong muốn quan hệ VN-HK được phát triển trong nhiều lãnh vực đặc biệt là an ninh quốc phòng.

Nói tóm lại, sau cuộc tiếp xúc giữa BTQP-HK và các giới lãnh đạo VN, cả hai bên đều dồng ý rằng mối quan hệ Quốc phòng song phương VN-HK sẽ giúp cải thiện các mối quan hệ quốc tế, tăng cường các mối quan hệ khác giữa hai nước cũng như phát huy hợp tác phát triển trong khu vực.

Trong lúc BTQP-HK, ông Panetta, đang có mặt và hòa đàm tại Hà nội, bản tin chiều ngày 4/6 của báo quân đội VN cho hay: Hải Quân VN và Trung Cộng đang tiến hành tuần tra hỗn hợp lần thứ 13 trên vùng biển phía nam Vịnh Bắc Bộ trong thời gian 5 ngày. HQVN và Trung Cộng sẽ phối hợp thao diễn thực tập chống cướp biển và cứu trợ thiên tai….

Vì vậy, bắt buộc chúng ta phải nhìn nhận còn nhiều khúc mắc vẫn tồn tại trong quan hệ Quốc phòng song phương VN-HK. Điều này không ai chối cãi được. Cả hai phía VN, HK làm sao quên được những trang sử đẩm máu trong quá khứ của cả hai bên trong Cuộc Chiến ViệtNam-Vietnam War. Tuy nhiên, trước một Trung Cộng đầy tham vọng, nguy hiểm, liều lĩnh, mạo hiểm trên Biển Đông- Với thiện chí hòa hợp sẵn có giữa hai chính phủ VN và HK, vì hòa bình, an ninh và phát triển của hai dân tộc Việt Mỹ, của khu vực và của thế giới, vì chủ quyền của VN cũng như để bảo đảm sự tự do hàng hải của Mỹ và của thế giới trên Biển Đông, mọi khác biệt sẽ được khắc phục, vượt qua. Từ cột mốc này, ở đây và ngay bây giờ, 39 năm sau cuộc chiến, 17 năm sau bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa 2 nước, hai dân tộc VN và HK có quyền lạc quan, tràn đầy hy vọng và đòi hỏi sự thăng hoa của mối quan hệ quốc phòng song phuơng Việt-Mỹ. Cùng các nước khác trên thế giới, VN và HK cùng hợp tác tiến vào kỷ nguyên Châu Á – Thái Bình Dương./.
Đào Như