Bảo vật bị lãng quên

Trải qua bao binh đao, loạn lạc, hậu duệ của tướng Phạm Văn Liêu, người có công đầu trong trận đánh giữ thành Xương Giang (Bắc Giang ngày nay), vẫn luôn giữ bảo vật của dòng tộc. Tuy nhiên, chúng đang cũ kỹ và mủn dần đi...

Ngôi nhà đơn của gia đình ông Phạm Văn Côn nằm dưới chân núi Cấm, thôn Chùa, xã Xuân Hương (Lạng Giang, Bắc Giang). Khệ nệ bê ra chiếc tráp lớn đã chuyển sang màu xám, ông Côn mở ra, trong đó là những chiếc áo gấm trang trí rồng chầu mặt nguyệt, hoa văn thời vua chúa xưa… Nhiều chiếc mỏng, màu đen đã bị rách. Có áo do trải qua thời gian quá dài đã bị mủn, cầm lên là cả lớp bụi bay ra.

Nói về nguồn gốc của những hiện vật trong cái tráp kia, ông Côn kể: “Tôi được cha giao lại cho, nói rằng đây là áo mũ của tướng quân Phạm Văn Liêu và công chúa Thiều Dương cách đây chừng 600 năm”. Số đồ trên là vật gia bảo, được truyền giữ từ đời này sang đời khác. Ở một chiếc thùng gỗ khác là 28 sắc phong ghi từ thời Lê Lợi. Một số sắc phong đã bị mối xông nham nhở.

Áo và sắc phong có tuổi đời chừng 600 năm đang bị mủn và mối xông. Ảnh: Công an nhân dân.

Theo một số tài liệu, Phạm Văn Liêu là con Phạm Văn Thánh, từng được phong hàm Đô đốc đồng tri, nguyên quán ở thôn Nguyên Xá, hương Lam Sơn, huyện Thụy Nguyên, xứ Thanh Hóa. Ông theo Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn dựng cờ khởi nghĩa chống quân Minh từ những ngày đầu ở hội thề Lũng Nhai.

Trong cuộc kháng chiến chống giặc Minh xâm lược, ông từng lập nhiều chiến công lớn trên chiến trường Nghệ An, Thanh Hóa. Khi Lê Lợi tiến quân ra Bắc, ông cùng các đại tướng tài danh như Trần Nguyên Hãn, Lê Sát, Lê Thụ, Lê Lý… đánh thành Xương Giang thắng lợi. Phạm Văn Liêu là vị tướng chỉ huy một đạo quân mật phục ven sông Thương (vùng Xuân Hương, Mỹ Thái, huyện Lạng Giang ngày nay) rồi đồng loạt tổng công kích tiêu diệt và bắt sống hơn 7 vạn viện binh nhà Minh vào cuối năm 1427.

Tháng 10/1427, Lê Lợi đại phá quân Minh. Phạm Văn Liêu được phong Bình Ngô khai quốc công thần, chức vụ Tả sa kỵ Đại tướng quân và được nhà Lê chính thức đưa vào tập Sổ hội đồng. Ông đứng thứ 89 trong số 122 vị tướng lĩnh của Lê Lợi, được cấp nhiều thực ấp ở xứ Kinh Bắc và sinh cư lạc nghiệp tại xóm Chùa, xã Xuân Hương, huyện Lạng Giang ngày nay.

Phạm Văn Liêu có hai người con, một trai một gái. Con gái được tuyển vào cung, được phong làm Minh Phi. Trong sách Đại Việt thông sử, sử gia Lê Quý Đôn chép về bà như sau: “Phạm Minh Phi (vợ vua Lê Thánh Tông). Minh Phi họ Phạm là cháu của quan Đô đốc đồng tri Phạm Văn Thánh và con của quan Đô Đốc đồng tri Tri Khang Vũ Bá Phạm Văn Liêu… Người con thứ hai của Phạm Văn Liêu là Phạm Đức Hóa. Phạm Đức Hóa lấy con gái thứ 8 của vua Thánh Tông Thuần Hoàng đế là Thiều Dương công chúa Lê Thị Ngọc Khanh. Như vậy, Phạm Đức Hóa vốn là em vợ, sau được kén làm phò mã của đức vua Lê Thánh Tông”.

Tướng Phạm Văn Liêu trở thành thủy tổ của dòng họ Phạm ở làng Chùa, xã Xuân Hương. Phần mộ và di tích đền thờ của tướng Phạm Văn Liêu đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch cấp bằng xếp hạng di tích lịch sử từ năm 1990. Thế nhưng, di tích này đang bị xuống cấp.

Ông Phạm Văn Lại là cháu đời thứ 16 của danh tướng Phạm Văn Liêu kể, cái tráp đựng quần áo của công chúa Thiều Dương và chiếc thùng gỗ đựng sắc phong được dòng họ của ông giữ gìn như báu vật. Thời kháng chiến chống Pháp, cả làng đi chạy loạn, chiếc tráp cũng được gánh đi theo. Người đi đâu, tráp theo đến đấy.

Khi giặc Pháp lùng dữ quá, đàn ông trong họ cho đồ gia bảo ấy vào tay nải để giấu. Trời nắng thì mang đồ ra phơi, nhưng chỉ dám phơi trong bóng râm vì sợ hỏng. Tuy vậy, do thời gian quá dài nên việc bảo trì không thể toàn vẹn được. Vải áo đã bắt đầu mủn ra, sắc phong thì bị mối xông mất một phần.

Đền thờ danh tướng Phạm Văn Liêu xây dựng trên một khu đất rộng hơn 1.600 m2, bao gồm phần hậu cung và tiền tế. Trong đền hiện còn giữ nhiều hiện vật, tài liệu, cổ vật có giá trị lớn về mặt lịch sử, văn hóa như: kiệu, sổ hội đồng, bia đá, đồ thờ, câu đối thời Lê... Nhà tiền tế thiết kế theo hình chữ "nhất" với sáu hàng chân cột gỗ lim. Chiếc kiệu cổ không còn nguyên vẹn để phủ bụi ở góc đền thờ.

Đền thờ tướng Phạm Văn Liêu đang bị xuống cấp nghiêm trọng.

Ông Côn cho biết, mỗi khi trời mưa, nước chảy lênh láng qua các vết nứt hai bên tường đầu hồi, cộng thêm nước dột từ trên mái xuống đã hủy hoại nhiều cấu kiện gỗ trong di tích như cửa, quá giang, hoành và các vì kèo... Trước đây, Nhà nước từng cấp 10 triệu đồng để tu sửa di tích, nhưng số tiền này quá ít ỏi. Toàn bộ di tích đang bị xuống cấp nghiêm trọng. Dòng họ tự vận động các thành viên góp tiền sửa nhà tiền tế.

Ông Côn được dòng họ giao nhiệm vụ nhang khói đền thờ và phần mộ tướng Phạm Văn Liêu. Trước đây, tráp quần áo, sắc phong để tại đền thờ, nhưng nay sợ mất và bảo trì không tốt sẽ hỏng nên ông đưa về nhà từ năm 1960. Dòng họ Phạm đã đề nghị các cấp được sửa chữa để bảo tồn di tích nhưng chưa được đáp ứng. Đối với các bảo vật như quần áo lưu giữ mấy trăm năm, các sắc phong… cũng mới có người bên Sở Văn hóa đến xem, tìm hiểu chứ chưa có một kế hoạch bảo tồn, lưu giữ.

Trên núi Cấm, phía sau nhà ông Côn là phần mộ của tướng Phạm Văn Liêu. Nơi đây chỉ có hậu duệ của tướng Phạm Văn Liêu thắp hương, chăm sóc. Cách đền thờ chưa đầy một km là đền thờ công chúa Thiều Dương (gọi là đền Từ Mận) nằm bên dòng sông Thương. Cả một quần thể di tích thờ vị tướng thời Lê Lợi, nơi đã được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia, nhưng không có nhiều người biết đến. Ngay cả lời giới thiệu, biển chỉ dẫn di tích cũng không có.